آیه 102 سوره یونس

فَهَلْ يَنْتَظِرُونَ إِلاَّ مِثْلَ أَيَّامِ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ (102)

فَهَلْ يَنْتَظِرُونَ‌: (استفهام بر سبيل تقريع و معنى نفى باشد) پس انتظار ندارند اين جماعتى كه نظر در دلائل و حجج ننمودند و ايمان نياوردند. إِلَّا مِثْلَ أَيَّامِ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ‌: مگر عذاب و هلاك را مثل روزگار كسانى كه هلاك شدند پيش از ايشان از كفار، يعنى هيچ باقى نمانده از دلايل و ارشاد و هدايت اين جماعت، و اتمام حجت بر آنان شده به قسمى كه چيزى فروگذار نگرديده نسبت به ايشان مگر عذاب و هلاكت پيشينيانشان مانند قوم نوح و عاد و ثمود و فرعونيان، حال كه چنين است: قُلْ فَانْتَظِرُوا: بگو اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله به ايشان پس منتظر باشيد آنچه را كه وعده فرموده خداى تعالى از عذاب. إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ‌: بتحقيق من هم با شما از جمله منتظران هستم وعده الهى را.

العيّاشىّ‌ «1» عن محمّد بن الفضيل عن ابى الحسن الرّضا عليه السّلام قال: سئلته عن شى‌ء فى الفرج فقال ا و ليس تعلم انّ انتظار الفرج من الفرج. اللّه يقول‌ «فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ.» عياشى از محمد بن الفضيل روايت نموده كه سؤال نمودم حضرت رضا عليه السّلام را از چيزى در فرج. پس فرمود: آيا نمى‌دانيد كه انتظار فرج از فرج باشد، خداى تعالى فرمايد: «فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ».

قُلِ انْظُرُوا ما ذا فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما تُغْنِي الْآياتُ وَ النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ (101) فَهَلْ يَنْتَظِرُونَ إِلاَّ مِثْلَ أَيَّامِ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ (102) ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا كَذلِكَ حَقًّا عَلَيْنا نُنْجِ الْمُؤْمِنِينَ (103)

ترجمه‌

بگو بنگريد چه موجوداتى است در آسمانها و زمين و كفايت نميكند آيتها و بيم دهندگان گروهى را كه ايمان نميآورند

پس آيا انتظار ميبرند مگر مانند روزهاى كسانيرا كه گذشتند پيش از آنها بگو پس منتظر باشيد همانا من با شما از منتظرانم‌

پس نجات ميدهيم پيغمبرانمان و كسانيرا كه ايمان آوردند همچنين با آنكه حقّ است بر ما نجات ميدهيم گروند گانرا.

تفسير

خداوند رحيم بمقتضاى رحمت و اتمام حجّت اوّلا امر فرموده به پيغمبر خود كه مردم را امر فرمايد به نظر و فكر در مخلوقات و مصنوعات عجيبه خود در آسمانها و زمين كه تمامى دلالت بر وجود صانع عالم قادر دارند و ثانيا اخبار فرموده است از كفايت ننمودن آيات سماويّه و ارضيّه و دعوت انبياء و اولياء و وعد و وعيد ايشان براى هدايت كسانيكه ديده بصيرت آنها بعلّت تعصّب و عناد و عدم توجّه به آيات و مواعظ الهيّه كور شده و ايمان نميآورند و ثالثا تهديد فرموده است آنها را بآنكه بايد منتظر روزهاى سياهى مانند روزهاى سياه پيشينيان خودشان از قبيل قوم نوح و عاد و ثمود باشند چنانچه منهم منتظر چنين روزى براى آنها هستم زيرا استحقاق دارند و رابعا اخبار فرموده است از نجات انبياء و اهل ايمان از اقوام ايشان در هر عصرى بعد از هلاك كفار براى عبرت و تنبّه آنها خامسا تشبيه فرموده است حال اين امّت را به امم سابقه با تصريح بآنكه ثابت و محقّق شده است در علم الهى نجات اهل ايمان از اين امّت كه معتقد به توحيد و نبوّت و امامتند با اشاره بآنكه ملاك نجات ايمان است و بس پس بايد مؤمن بود نه مشرك و منافق و مخالف بنابراين كلمه مادر ما تغن نافيه و كلمه هل براى استفهام انكارى است يعنى نبايد منتظر باشند مگر چنين ايّامى را و ثمّ ننجّى عطف است بر اخبار از هلاك كفّار كه مستفاد از آيه قبل است گويا فرموده نهلكهم ثمّ ننجّى و حقّا علينا جمله معترضه است بين كذالك و عامل آن كه ننجّى است يعنى كذالك ننجى المؤمنين حقّ حقّا علينا عيّاشى از حضرت رضا عليه السّلام نقل نموده كه‌

جلد 3 صفحه 54

انتظار فرج آل محمد صلّى اللّه عليه و آله و سلّم براى مؤمن فرج است خدا فرموده منتظر باشيد منهم با شما از منتظرانم و در كافى و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد از آيات در اين آيه ائمّه اطهار و مراد از نذر انبياء عظامند و در مجمع و عيّاشى از آنحضرت نقل نموده كه چرا شهادت نميدهيد بر كسيكه بميرد از شما با آنكه معترف بولايت ما باشد كه از اهل بهشت است با آنكه خداوند در اين آيه فرموده حقّ است بر ما كه نجات دهيم اهل ايمان را.

فَهَل‌ يَنتَظِرُون‌َ إِلاّ مِثل‌َ أَيّام‌ِ الَّذِين‌َ خَلَوا مِن‌ قَبلِهِم‌ قُل‌ فَانتَظِرُوا إِنِّي‌ مَعَكُم‌ مِن‌َ المُنتَظِرِين‌َ (102)

‌پس‌ آيا ‌اينکه‌ كفار و مشركين‌ انتظار ميكشند مگر ايام‌ كساني‌ ‌که‌ پيش‌ ‌از‌ ‌آنها‌ هلاك‌ شدند بگو ‌پس‌ انتظار بكشيد محققا ‌من‌ ‌هم‌ ‌با‌ ‌شما‌ ‌از‌ انتظار كشيده‌گانم‌.

فَهَل‌ يَنتَظِرُون‌َ گفتند هل‌ استفهام‌ بمعني‌ نفي‌ ‌است‌ ‌يعني‌ انتظار نميكشند مگر مثل‌ ايام‌ گذشتگان‌ قبلي‌.

إِلّا مِثل‌َ أَيّام‌ِ الَّذِين‌َ خَلَوا مِن‌ قَبلِهِم‌ مثل‌ قوم‌ نوح‌، هود، صالح‌، لوط شعيب‌ و قوم‌ موسي‌‌-‌ فرعون‌ و فرعونيان‌ بلكه‌ سلاطين‌ ظلمه‌ كفار و فساق‌ ‌که‌ ‌هر‌ كدام‌

جلد 10 - صفحه 466

ببلاهاي‌ گوناگون‌ هلاك‌ شدند و مؤمنين‌ نجات‌ پيدا كردند و خداوند انبياء ‌خود‌ ‌را‌ ياري‌ فرمود قُل‌ فَانتَظِرُوا بفرما بآنها ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ اينكه‌ ايمان‌ نميآوريد انتظار ‌اينکه‌ گونه‌ بلاها ‌را‌ داشته‌ باشيد.

امروز ‌هم‌ بايد باين‌ فساق‌ و ظلمه‌ و باين‌ جوانها و دختران‌ امروزه‌ ‌که‌ دست‌ ‌از‌ ايمان‌ كشيده‌ و ‌از‌ هيچ‌ گونه‌ معاصي‌ پروا ندارند و ‌در‌ ‌هر‌ كانون‌ فساد داخل‌ ميشوند و باهل‌ ايمان‌ و علماء دين‌ نظر حقارت‌ ميكنند ‌گفت‌ ‌که‌ منتظر باشيد ‌که‌ بغتة عذاب‌ ‌بر‌ ‌شما‌ نازل‌ خواهد شد ‌که‌ ديگر چاره‌اي‌ نداشته‌ باشيد

]

(آیه 102)- سپس در این آیه با لحنی تهدید آمیز اما در لباس سؤال و استفهام می‌گوید: «آیا (این گروه لجوج و بی‌ایمان) جز این انتظار دارند که سرنوشتی همانند اقوام طغیانگر و گردنکش پیشین که گرفتار مجازات دردناک الهی شدند پیدا کنند» سرنوشتی همچون فراعنه و نمرودها و شدّادها و اعوان و انصارشان! (فَهَلْ یَنْتَظِرُونَ إِلَّا مِثْلَ أَیَّامِ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِهِمْ).

و در پایان آیه به آنها اخطار می‌کند و می‌گوید: «ای پیامبر! به آنها بگو: اکنون (که شما در چنین مسیری هستید و حاضر به تجدید نظر نیستید) شما در انتظار بمانید و من نیز با شما انتظار می‌کشم» (قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُنْتَظِرِینَ).

شما در انتظار درهم شکستن دعوت حق، و ما در انتظار سرنوشت شوم و دردناکی برای شما، همچون سرنوشت اقوام مستکبر پیشین!